De hangbrug van Bazel (1824)

Uit Ingenieurs en hun erfgoed uitgave SIWE

De hangbrug van Bazel (1824)
Hangbruggen uit bamboe of ander plantkundig materiaal bestonden in Azië al voor 2000 jaar. In een Chinese topografie uit de 15de eeuw werd in de provincie Yunnan al een ijzeren kettingbrug vermeld In 1667 beschreef een missionaris een brug in de provincie Yunnan, die 64 meter overspande en bestond uit een houten rijvlak gedragen door ijzeren kettingen. In Europa duikt de techniek pas op zoâ??n 400 jaar geleden, maar geen enkele van die bruggen heeft de tand des tijds weerstaan. Een vroeg voorbeeld van deze inmiddels verdwenen constructies is de brug over de Tees in Groot-Brittannië (1741).
De geschiedenis van de moderne hangbrug begint in Pennsylvania (USA) in 1796. Toen bouwde de Amerikaanse rechter James Finley een brug van 21,3 m over de Jacobs Creek. Daarvoor kreeg hij in 1801 een patent, dat hij in 1810 publiceerde. Alle elementen van de constructie werden daarin precies aangegeven. Het voorbeeld van Finley kreeg navolging, maar van deze bruggen bleef er niets over: de laatste stortte in elkaar in 1913.
De techniek waaide over naar Groot-Brittannië, waar Samuel Brown over de Tweed een ijzeren hangbrug (1820) bouwde met een overspanning van 120 meter: de â??Union bridgeâ?. Brown was officier geweest bij de Britse Navy en had aldaar geëxperimenteerd met smeedijzeren ankerkettingen. Na zijn vrijwillig ontslag uit de marine had hij een bedrijf opgericht dat kettingen produceerde.
De â??Union Bridge was stevig gebouwd en destijds zelfs toegelaten voor het vervoer met zware karren. Dit wekte de interesse op van de bekende bruggenbouwer Thomas Telford, die ook dergelijke constructies begon uit te voeren. De Union Bridge bestaat nog steeds, maar in een zwaar aangepaste versie.
Opvallend was de zeer grote zorg die constructeurs besteedden aan de draagketting. Men gaf de voorkeur aan zeer stevig gesmede oogstangen als schakels.
Na de Union Bridge begonnen ook op het continent kettingbruggen te verschijnen. Jean-Baptiste Vifquain, die steeds openstond voor nieuwe technieken, bouwde in 1824 een voetgangersbrug in Bazel bij Kruibeke. De brug stond op een privaat terrein van een goede bekende van hem, Burggraaf Vilain XIIII. Deze had rond zijn kasteel te Wissekerke in Bazel een Engelse tuin laten aanleggen en daarin zou een â??Engelse brugâ? uitstekend passen. De brug werd gebouwd met een overspanning van circa 23 m en een houten brugdek van 190 cm breed. Waar andere constructeurs vaak nog opteerden voor houten pijlers, koos Vifquain resoluut voor gietijzeren pijlers. Voor de ketting gebruikte hij 23 oogstangen van circa 1 m lang; waarschijnlijk dacht hij toen al aan het standardiseren van de ijzeren bouwelementen.
De hangbrug van Wissekerke is dus één van de oudste hangbruggen in Europa en een uniek monument van deze techniek. Op 3 juli 1981 werd de brug officieel beschermd als monument. De gemeente stelde het park voor het publiek open in 1989, maar datzelfde jaar moest de brug al gesloten worden om veiligheidsredenen.
De brug, die oorspronkelijk een privebrug was over een vijver in het kasteelpark van Wissekerke, werd nu immers een publieke brug. Op deze lasten was ze nooit berekend.

Na instandhoudingswerken werd de brug terug geopend om het jaar nadien al terug te sluiten.
De brug was de voorbije jaren het onderwerp van een renovatiestudie van onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel. De conclusie was dat er dringend instandhoudings- en restauratiewerken dienden uitgevoerd te worden.

Spijtig genoeg zal de originele smeedijzeren brug enkel haar esthetische functie behouden. Daarom wordt er een nieuwe (voor het publiek bijna onzichtbare) stalen kokerbrug gemaakt die het houten brugdek vervangt en alle lasten op zich neemt. Voor het publiek zal het uitzicht echter amper veranderen aangezien de nieuwe kokerbrug een houten bovenbekleding krijgt die eruit zal zien als het oorspronkelijke houten dek. Er werd voor een kokerbrug gekozen die aan de zijkanten slechts 18 cm hoog is (de oorspronkelijke dikte van het houten brugdek) en naar het midden naar 50 cm oploopt (hetgeen nog steeds heel weinig is om de overspanning van 23 m in een stuk te realiseren). Het houten brugdek was in ieder geval niet meer origineel en moest vervangen worden. Dus daar was een beperkte ingreep mogelijk. Alle originele metalen onderdelen van de hangbrug (pijlers, ketting, hangers, leuning) worden wel bewaard en ter plaatste gerestaureerd.